مراسم گراميداشت پنجاهمين سالگرد فعاليت راکتور تحقيقاتي تهران با حضور دکتر علي اکبر صالحي، معاون رييس جمهور و رييس سازمان انرژي اتمي، معاونين و مديران، نخبگان و پيشکسوتان اين عرصه 20 آبان ماه 1396 در سالن دکتر حسابي سازمان برگزار شد .

   معاون رييس جمهور ضمن ابراز خرسندي از حضور چهره هايي ارزشمند، خدمتگزار، صادق و خالص همچون؛ دکتر امراللهي، دکتر خزانه، دکتر فرخي، دکتر کاشيگر، دکتر فرهودي، دکتر پذيرنده، دکتر قنادي و ... در پنجاهمين سالگرد راکتور تحقيقاتي تهران، گفت: شما بايد به 50، 60 يا 70 سال گذشته برگرديد و ببينيد در علوم و فناوري هسته اي در چه وضعيتي بوديم. اگر نبود فکر بلند اين بزرگواران و چشم اندازي که در وجود عزيزاني مثل جناب آقاي دکتر آزاد، دکتر حسابي و  دکتر جناب نهادينه شده بود، يقيناً الان اينجا نمي ايستاديم و اينگونه به گذشته خود افتخار نمي کرديم. تاريخ ايران مشحون از فراز و نشيب هاست. بخصوص اين آشفتگي  که در دو سه قرن اخير داشتيم سبب شد ايران از افتخارات گذشته خود کمي فاصله بگيرد و ما درست در زماني که جهان راه  به سوي پيشرفت گشود، متأسفانه کنار گذاشته شديم.

وي افزود: در نيم قرن گذشته افرادي زمينه پيشرفت علم و فناوري و صنعت کشور را تا جايي که مقدور بوده فراهم کرده اند و ما از آنها همواره تشکر مي کنيم. جناب آقاي دکتر سهرابي را مي بينيم که واقعاً يکي از دانشمندان بنام ايران در عرصه بين المللي است . دکتر قريب را که در حوزه اکتشاف و استخراج و کلاً سيکل سوخت واقعاً زحمات بسيار ارزشمندي کشيدند. امروز افتخار ديدن اين بزرگان را داريم .

   رياست سازمان سپس به قدرداني از زحمات دکتر افشار بکشلو از جمله دست اندرکاران اوليه راکتور تحقيقاتي تهران پرداخت و افزود:  اکنون 40 سال از زماني که توفيق آشنايي با  ايشان را داشتم، مي گذرد. من قبل از انقلاب  با ايشان در دانشگاه تهران آشنا شدم. بعد انقلاب شد و بحث راکتور بوشهر پيش آمد که آيا  ادامه پيدا کند يا نکند. ما به اتفاق در گروهي بوديم که گزارشي با عنوان "وضعيت چرخه سوخت نيروگاه بوشهر به چه صورت است" در ارتباط با سيکل سوخت نيروگاه بوشهر نوشتيم .

   رياست سازمان با ذکر آثاري که مرحوم دکتر اولياء، پيشکسوت صنعت هسته اي در سازمان بر جاي گذاشته است، گفت: دکتر اولياء را همه شما مي شناسيد. تعداد زيادي از عزيزان را ايشان تربيت کرده اند . راه ايشان همچنان ادامه دارد. وي در اين زمينه و در حوزه توليد راديو داروها خاطرنشان ساخت : ما در حال حاضر در امر راديو داروها قدم هاي بلندي را برمي داريم. مسئولين بخوبي کار را پيش مي برند. خوشبختانه در بحث جي ام پي کار ساختماني و طراحي ها آغاز شده است. اين کار، کار بزرگي است و قريب به 60 ميليون يورو هزينه دارد که اميدواريم در 4 سال آينده تکميل شود و ما در عرصه راديودارو در چارچوب (جي ام پي) بتوانيم در غرب آسيا حرفي براي گفتن داشته باشيم .

   وي در بخشي ديگر از سخنانش گفت: نمي خواهم غلو آميز صحبت کنم. به عنوان يک دانشجو بنده واقعاً از کساني که اين سازمان انرژي اتمي را بوجود آوردند خيلي ممنونم و اين حقير خود را ميراث دار آنها مي دانم و افزود: دکتر اعتماد کار بزرگي را انجام داد. اين محلي که ما نشسته ايم مربوط به دانشگاه تهران است و بنا بر توجيهات درست سال 1353 در چارچوب سازمان بوجود آمد و دکتر اکبر اعتماد عهده دار رياست آن شد. وي افزود: قانون بسيار متقني آن زمان نوشته شد هر گاه من و يا کارشناسان آن را مرور مي کنيم مي بينيم که آنقدر اين قانون متقن نوشته شده که اگر امروز هر چه بخواهيد در آن دخل و تصرف کنيد، مي بينيد بدتر مي شود و بهتر است اين قانون محفوظ بماند .

   رياست سازمان سپس در بخشي ديگر از سخنانش به امضاي پيمان ان پي تي توسط ايران اشاره کرد و افزود: پس از مرور روند تحول علوم و فناوري هسته اي، متوجه شدم براي اينکه وارد عرصه فناوري هسته اي شويم با فشار امريکا بايد ان پي تي را امضا مي کرديم؛ با اين وجود مسئولين وقت سازمان بسيار زيبا حرکت کرده بودند. به اين صورت که همه صنعت هسته اي را در نظر گرفته بودند نه فقط ساخت نيروگاه بلکه تأمين نيازهاي آن را هم ديده بودند .

   دکتر صالحي افزود: پيش بيني شده بود که اگر نيروگاهي مي خرند نيروي انساني لازم و ديگر الزامات از جمله سوخت آن را نيز تأمين کنند تا در ارتباط با ادامه حيات نيروگاه اگر نگويم خودکفا، خوداتکا باشيم. نمي شود نيروگاه داشت و ميلياردها دلار سرمايه گذاري کرد و نسبت به سوخت آن بي توجه بود. اين پيش بيني ها همه جاي تقدير دارد .

   رياست سازمان که در جمع پيشکسوتان راکتور تحقيقاتي سخن مي راند سپس گفت: بنده افتخار مي کنم که اين توفيق را يافته ايم که ميراث دار اين عزيزان باشيم. حداقل کاري که انجام مي دهيم اين است که  بايد رو به جلو حرکت کنيم و به عقب برنگرديم و خشتي بر خشت هايي که پيشکسوتان روي هم گذاشته اند، قرار دهيم .

   وي سپس در زمينه فرايند  اکتشاف در سازمان گفت: از سال 88 که افتخار حضور در سازمان پيدا کردم با اجازه اي که از مقام معظم رهبري گرفتيم، توانستيم جستجوي هوايي را انجام دهيم و امکاناتي را از خارج وارد کنيم. آن هم به سختي. زيرا اجازه تامين آن داده نمي شد. هليکوپترهايي وارد  شد. الان قريب به 73 تا 74 درصد برداشت هوايي از خاک ايران انجام شده است. اين رقم با نسبت 20 درصدي که حداکثر قبل از انقلاب انجام شده بود قابل مقايسه نيست.  دکتر صالحي سپس خاطرنشان ساخت : ضمن اينکه تحليل تصاوير را هم خودمان انجام ميدهيم. در اکتشاف برداشت تصاوير يک بحث و تحليل آن بحثي ديگري است. الان شرکتي داريم که در اين زمينه ارائه خدمات مي دهد . 

   وي به مقايسه شرايط پيشين با وضعيت امروز کشور در اين حوزه پرداخت و گفت: قبلاً در شرايطي بوديم که اگر مي خواستيم کاري انجام دهيم لاجرم بايد سريع انجام مي داديم و خيلي زمان نداشتيم . الان زماني است که مي توانيم به صورت منطقي جلو برويم. به عنوان مثال در زمينه سانتريفيوژ از ابتداي خلق فکر يک سانتريفيوژ جديد تا زمان توليد آن به  8 سال زمان نياز است. و ما هم داريم همين مسير را طي مي کنيم و خوشبختانه توفيق زيادي هم نصيبمان شده است .

   رييس سازمان انرژي اتمي گفت: الان با چين و کشورهاي ديگر مذاکره مي کنيم. البته اين کشورها يک سري شرايطي مثل پيوستن به يک سري کنوانسيون ها،  ايمني و ... دارند و ما خيلي شتابي براي پيوستن به کنوانسيون هاي بين المللي نداريم. لذا با  تأمل جلو مي رويم .

   دکتر صالحي سپس در زمينه ساخت 2 نيروگاه جديد گفت: 2 نيروگاه را در حال احداث داريم. يعني 10 ميليارد دلار سرمايه گذاري بايد انجام دهيم.  به خاطر شرايط آب و هوايي نيروگاه هاي بزرگ را بايد در جنوب و يا در شمال ايجاد کنيم. ولي نيروگاه هاي کوچک را مي توانيم در محل مصرف ايجاد کنيم .

   وي سپس به افکار عمومي و ذهنيتي که در آنها از انرژي هسته اي وجود دارد اشاره کرد و افزود: متأسفانه تصور اذهان عمومي از انرژي هسته اي غالباً موضوعاتي نظير سانتريفيوژ و غني سازي است؛ در حاليکه صنعت هسته اي کاربردهاي ديگري در کشاورزي، صنعت و سلامت نيز دارد. چنانچه در حال حاضر دست اندرکار احداث يک بيمارستان هسته اي هستيم . اين هم يک صنعت است و هم دانش. که هم عرضه خدمات در سلامت دارد و هم برداشت و استفاده علمي خواهد داشت. 95 درصد از کارهاي قراردادي آن به اتمام رسيده است و تنها بخش مربوط به ضمانت بانکي آن با کشور اتريش باقي مانده که در حال انجام آن هستيم . ان شاء ا... شاهد بيمارستاني مدرن در غرب آسيا خواهيم بود .

   رياست سازمان با اشاره به بحث مذاکرات هسته اي گفت: در بحث مذاکرات اين توجه را داشتيم که ممکن بود آنها زير قرارداد بزنند. به همين علت پيش بيني هايي را براي برگشت پذيري کرده بوديم. ما با خوش باوري در مذاکره شرکت نکرده بوديم .

   وي با اشاره به بحث برجام و مفيد بودن آن براي همه طرف ها تأکيد کرد: برجام براي همگان مفيد بوده است. اين برنامه براي ما، براي جامعه بين المللي و هم براي استحکام بخشيدن به ان پي تي مهم است و افزود: اگر برجام بهم بخورد هيچ کنوانسيوني نمي تواند از استحکام لازم برخوردار باشد. اميدواريم اين اتفاق پيش نيايد. ولي اگر برجام بهم بخورد ما آنها را حيرت زده خواهيم کرد . 

   دکتر صالحي سپس به چالشي که در سال 88 با آن روبرو شده بود پرداخت و گفت : وقتي براي اولين بار عهده دار مسؤوليت در سازمان شدم، سوخت راکتور رو به اتمام بود. برادر بزرگوارم آقاي آقازاده که جا دارد از ايشان هم به عنوان مديري موفق تقدير کنيم نامه اي به آقاي البرادعي نوشته بودند که ما 20 درصدمان در حال اتمام هست بفرماييد که آرژانتين و يا هر کشور ديگري مثل زمان آقاي امراللهي اين 20 درصد را در اختيار بگذارند. بنده که به سازمان آمدم آن نامه را پي گيري کردم.  چون مدتي در وين بودم با آقاي البرادعي هم روابطي داشتم، ايشان نامه آقاي آقازاده را نشان داد و گفت شما که پيگيري مي کنيد، اين بار براي تحويل سوخت بيست در صد هم شرايط گذاشته اند. نامه اي غيررسمي توسط آمريکا و روسيه نوشته بودند و گفته بودند حاضريم 20 درصد را در قبال پذيرش شروطي تأمين کنيم من هم گفتم هيچ دليلي ندارد که ما آن شروط را بپذيريم. اين شروط حاکميت ملي ما را زير سؤال مي برد. راکتور ما براي توليد راديودارو است و قبلا هم سوخت 20 درصد را گرفته  بوديم .

وي ادامه داد:  بحث از آنجا شروع شد من از مذاکره با آقاي البرادعي برگشتم؛ من به رييس جمهور گفتم اينها به ما 20 درصد را نخواهند داد اجازه بدهيد ما کار را شروع کنيم . بنده به گونه اي کار را آغاز مي کنم که نه با مقررات بين المللي در تعارض باشيم و نه سر و صدا مي کنيم، ولي کار را آغاز مي کنيم. برآورد هزينه کرديم. گروهي را تشکيل داديم و شبانه روز آن گروه کار کردند .

دکتر صالحي در ارتباط با نقش شهيد شهرياري در پيشبرد کار گفت: دکتر شهرياري عزيز بخشي از محاسبات را عهده دار بودند و افرادي را نيز تربيت کردند. به اين ترتيب مقدمات 20 درصد را فراهم کرديم و  دو ساله 20 درصد را توانستيم از زير صفر تأمين کنيم .

   در بخشي ديگر از برنامه دکتر موافقي، رييس پژوهشگاه علوم و فنون هسته اي در بيان تاريخچه اي از راکتور تحقيقاتي تهران گفت: اکنون50 سال بهره برداري امن راکتور را پشت سر مي گذاريم. تيم بهره بردار توانسته اند 50 سال بهره برداري آن را در کارنامه خود داشته باشند که دستاورد مهمي محسوب مي شود. وي افزود:  ساختار راکتور تهران تقريبا دست نخورده و ساختار اوليه آن حفظ شده است. دکتر موافقي سپس در ارتباط با کاربرد راکتور گفت: اين کاربردها شامل توليد راديو داروها و راديوايزوتوپ ها، برخي از کاربردهاي تابشي نوترون و نوترون سريع و راديوگرافي نوترون است . 

   وي خاطرنشان ساخت: راکتور تحقيقاتي تهران نقش بسيار مهمي را در تربيت نيروي انساني و مهندسين هسته اي و فيزيکدانان هسته اي داشته است. الان چيزي حدود 5 نسل است که مهندسين هسته اي کشور ما در اين راکتور آموزش ديده اند .

   دکتر قنادي، معاون برنامه ريزي هسته اي سازمان از جمله ديگر سخنرانان بود که در اين زمينه گفت: علاوه بر نقش اين راکتور در تربيت دانشجويان و متخصصين، راکتور تحقيقاتي؛ به مثابه قدرت يک کشور است. اگر راکتور تحقيقاتي را با راکتور قدرت مقايسه کنيم تفاوت عديده اي وجود دارد. لذا توليد راديو ايزوتوپ ها در راکتور قدرت امکان پذير نيست . وي افزود: راکتور تحقيقاتي در پزشکي و صنعت خدمات ارزنده اي را  براي جامعه بشري ارائه مي دهد .

   دکتر قنادي خاطرنشان ساخت: بنده يکي از کاربران اين راکتور بودم که پروژه اي راهبردي را در سال هاي 70-69 اجرا کردم که  6-5 سال طول کشيد و بحث ما با آژانس بيشتر از اين زمان طول کشيد. وي ادامه داد: در سال 1386 به ما اطلاع دادند که ديگر موليبدني به کشور نخواهد آمد، با توجه به اين مسأله و درماندگي پزشکان و عدم تأمين راديوداروي بيماران؛ پروژه موليبدن را آغاز کرديم و به مدت 4 سال ادامه داديم. اين پروژه در راکتور تحقيقاتي تهران ادامه پيدا کرد و  توانستيم مشکل بيماران دردمند را مرتفع کنيم. وي سپس  از کساني که در اين پروژه ها همکاري کردند تقدير کرد .

در اين مراسم برخي ديگر از پيشکسوتان به بيان خاطرات و سخناني کوتاه از تجربيات و مسائل پيش روي خود پرداختند .

   مراسم پنجاهمين سالگرد راکتور تحقيقاتي تهران با تقدير از پيشکسوتان و نخبگان عرصه راکتور تحقيقاتي و اهداي لوح تقدير به آنها پايان يافت .